Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΩΝ RUSALKI ΣΤΗ ΣΛΑΒΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

Η βδομάδα των Rusalki, σύμφωνα με τις αρχαίες παραδόσεις των Σλάβικων λαών, είναι η εποχή που θηλυκά υδάτινα πνεύματα όπως οι γοργόνες, οι νεράιδες και οι γιουντίνες, καταφθάνουν στη Γη. Μια Rusalka περιγράφεται ως ένα πλάσμα χωρίς ορατές κόρες ματιών, με υπερβολικά χλωμή ή διάφανη επιδερμίδα και με χρυσά ή πράσινα βρεγμένα μακριά μαλλιά. Δεν μπορεί να ζήσει πολύ εκτός νερού, γι’ αυτό έχει πάντοτε μαζί της το χτένι της. Τις νύχτες τα πλάσματα αυτά βγαίνουν στις όχθες και τους αρέσει να χορεύουν στα λιβάδια. Αν πετύχουν στο δρόμο τους όμορφους άνδρες, τους μαγεύουν με τα τραγούδια και το χορό τους, τους υπνωτίζουν και τους παίρνουν στο βυθό του ποταμού για να ζήσουν μαζί. 

Οι τοποθεσίες που συναντώνται τα πλάσματα αυτά διαφέρουν ανά περιοχή και λαό. Στην Ουκρανία, πιστεύουν ότι ζουν κοντά στα νερά, ενώ στη Λευκορωσία σε δάση και χωράφια. Όπου υπάρχουν εύφορα χωράφια, εμφανίζονταν γυμνές και όμορφες, σε δυσπρόσιτες περιοχές της Ρωσίας, εμφανίζονται ως μεγαλόστηθες Αμαζόνες, ενώ στο χιονισμένο βορρά είναι άσχημες και τριχωτές. Αν και πρωταρχική κατοικία κάθε Rusakla είναι κοντά στα νερά που πέθανε, τα πλάσματα αυτά αναδύονται από τα νερά τις νύχτες, σκαρφαλώνουν σε δέντρα – συνήθως Σημύδα ή Ιτιά – και τραγουδούν ή κάθονται στις όχθες του ποταμού και χτενίζουν τα μακριά μαλλιά τους ή χορεύουν όλες μαζί στα χωράφια.

 Γι αυτό τη βδομάδα αυτή τελούνται ποικίλα προστατευτικά τελετουργικά, εορτασμοί, ομαδικοί χοροί και δρώμενα από μασκαράδες ντυμένους Rusalki. Με την επικράτηση του Χριστιανικού δόγματος, η βδομάδα αυτή αφιερώθηκε στο Άγιο Πνεύμα και ξεκινά τη Δευτέρα μετά την Πεντηκοστή. Ενώ σύμφωνα με παλαιότερες παρατηρήσεις, η βδομάδα αυτή συνέπεφτε με την περίοδο άνθισης της σίκαλης.

Κατά τη διάρκεια αυτής της βδομάδας, οι γυναίκες δεν γνέθουν, δε ράβουν, ούτε πλένουν. Οι χωρικοί αποφεύγουν να πηγαίνουν στα δάση και φροντίζουν να μη διασχίζουν με τα κοπάδια και τα άλογά τους ποτάμια ή άλλα μέρη με νερό, ώστε να μην έρθουν σε επαφή με της γοργόνες.

Για να εξευμενίσουν τις Rusalki οι άνθρωποι κρεμούν όμορφα κεντημένα πουκάμισα σε δέντρα και θάμνους που φυτρώνουν κοντά σε ποτάμια. Αν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου κάποιος αγρότης έχανε τα ζωντανά του, πήγαινε στο δάσος και άφηνε κοντά σε ένα δέντρο υποδήματα, μια καινούργια γυναικεία πουκαμίσα, μαζί με ένα καρβέλι ψωμί και αλάτι τυλιγμένα σε καθαρό ύφασμα. Ταυτόχρονα τραγουδούσε: «Ζητώ από σας γοργόνες να δεχτείτε τα δώρα μου και να μου επιστρέψετε τα ζωντανά μου.»

Όποιος οργώσει αυτήν τη βδομάδα θα δει το κοπάδι του να πέφτει, όποιος θερίσει θα δει τη σοδειά του να καταστρέφεται από χαλάζι, όποιος γνέσει θα χάσει τα πρόβατά του, όποιος φτιάξει φράκτη, στρίψει σχοινιά ή πλέξει σβάρνα θα μαραθεί και θα λυγίσει σε μια αψίδα. Τα τέκνα όσων αψηφήσουν τους κανόνες θα γεννηθούν άσχημα και οι ιδιοκτήτες ζωντανών που θα παραβιάσουν τους κανόνες θα δουν να γεννιούνται στα κοπάδια τους παραμορφωμένα μικρά.

Κάθε μία από τις μέρες αυτής της εβδομάδας έχει τα δικά της τελετουργικά. Την τελευταία μέρα σχηματίζεται μια πομπή αποχαιρετισμού των πνευμάτων αυτών, η κεντρική δράση της τελετής είναι μια πομπή μασκαράδων ντυμένοι Rusalki ή ένα ομοίωμα. Οι συγκεντρωμένοι άνθρωποι, μαζί με τη Rusalka, περπατούν κατά μήκος του οικισμού, λιγότερο συχνά σε ένα λιβάδι ή κοντά σε ένα χωράφι. Σε κάποια σημεία μερικοί από τους συμμετέχοντες τρέχουν ενώ άλλοι προσπαθούν να τους πιάσουν. Η Rusalka είναι συνήθως επικεφαλής της πομπής, ή περιβάλλεται από τους άλλους συμμετέχοντες.

Τα κορίτσια φορούν μόνο πουκάμισα, έχοντας τα μαλλιά τους λυτά και ριγμένα στα πρόσωπά τους και τριγυρίζουν τα απογεύματα στους δρόμους, μπαίνουν στις αυλές των χωριανών και τρομάζουν τους περαστικούς. Περισσότερο τρομάζουν τα μικρά παιδιά τα οποία πιάνουν και ταρακουνούν. Άλλες φορές προσπαθούν να γαργαλήσουν, να χτυπήσουν με μαστίγιο ή να διασκεδάζουν τα άτομα που τα συνοδεύουν. Ο φόβος των συμμετεχόντων οφείλεται συχνά στην έκπληξη-σοκ.

Στην επαρχία Ryazan, η Rusalka, όταν φτάνει στο χωράφι, γυρίζει απότομα και ρίχνεται στο πλήθος που τη συνόδευει, ορμάει σε κάποιον και τον γαργαλάει, ενώ οι άλλοι συμμετέχοντες προσπαθούν να την σταματήσουν, τότε θα διαλέξει ξαφνικά ένα άλλο θύμα και θα επιτεθεί. Στην επαρχία Oryol, δύο Rusalki κρύβονται στη νεολαία από δύο πλευρές. Οι νέοι φώναζουν : «Έι, έρχονται οι Rusalki !» και διασκορπιζονται, και εκείνες προσπαθούν να πιάσουν κορίτσια και αγόρια. Όλος ο πληθυσμός του χωριού συμμετέχει ενεργά στις γιορτές. 

Σύμφωνα με το έθιμο της επαρχίας Τούλα, οι χωρικοί τρέχουν στα χωράφια. Παραδοσιακά, οδηγούνταν στα χωράφια σίκαλης, στο χωριό – στα περίχωρα, στο δάσος, στο ποτάμι – σε μέρη που θεωρούσαν οι άνθρωποι ως σύνορα μεταξύ των κόσμων των νεκρών και των ζωντανών.

Οι δράσεις των συμμετεχόντων περιλαμβάνουν παραδοσιακές μεθόδους απομάκρυνσης των κακών δυνάμεων: οι συμμετέχοντες παίζουν δυνατά μουσικά όργανα – αρμονικές, μπαλαλαϊκά, αυλούς, κουδούνια, κάνουν θόρυβο χτυπώντας πόρτες, οικιακά εργαλεία, λεκάνες, πλαταγιάζουν μαστίγια, πυροβολούν με τουφέκια κοντά στις εξόδους του χωριού.

Στην επαρχία της Τούλα υπήρχε ένα τελετουργικό υποχρεωτικής πλύσης στον ποταμό την αυγή μετά την τελετή. Οι ντόπιοι συνέδεαν αυτό το έθιμο κυρίως με το γεγονός ότι η απαγόρευση κολύμβησης λόγω της αποχώρησης των Rusalki έχει πλέον αρθεί.

Στην περιοχή Ryazan, οι συμμετέχοντες στην τελετή έπρεπε να πηδήξουν πάνω από τη φωτιά στην οποία κάηκε το ομοίωμα της πομπής. Πιστεύεται ότι όλοι όσοι πήδηξαν προστατεύονταν από ασθένειες, κακά πνεύματα και μαγγανίες

Αφού ξορκίστηκαν όλες οι Rusalki- και ορισμένοι αγρότες ισχυρίζονται ότι τις είδαν να τρέχουν να κλαίνε και να ουρλιάζουν από τα χωριά στο δάσος – όλοι όσοι παρευρέθηκαν διακυρρήτουν: “Τώρα έχουμε απαλλάξει τη Rusalka, μπορούμε να περπατήσουμε με ασφάλεια παντού!” Και οι γιορτές συνεχίζονται.

To Kalushari είναι μια ομάδα αντρών, συνήθως σε περιττό (μονό) αριθμό, που περιφέρεται στο χωριό τη βδομάδα αυτή και δίνουν στους ανθρώπους και στη φύση τα δώρα της υγείας και της γονιμότητας. Είναι παντού καλοδεχούμενοι. Μόνο ο αρχηγός τους, ο Vataf, επιτρέπεται να συλλέγει θεραπευτικά φυτά και μόνο αυτός γνωρίζει το ξόρκι για να ελευθερώσουν τα φυτά τη θεραπευτική τους δύναμη. Μπορεί να μεταφέρει μαγικά τη δύναμη της φύσης στην ομάδα άμα το επιθυμεί. Οι υποψήφιοι για τη σύσταση της ομάδας είναι νεαροί νυμφευμένοι άντρες, υγιείς και σβέλτοι, που δεν πίνουν, είναι ειλικρινείς, με ζεστή καρδιά και εχέμυθοι. Όσο διαρκεί η βδομάδα δεν επιτρέπεται να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Καθένας από αυτούς υποβάλλεται σε νηστεία  που καθορίζεται από τον Vataf και όταν ολοκληρωθεί καθαγιάζονται από τον αρχηγό και μαθαίνουν τα μυστικά του τελετουργικού. Τότε κάθε ένας δίνει ένα όρκο στη σημαία και ενώπιο άλλων Kalushar.

«Ας μην ανάψει καμμιά φωτιά μέσα στο σπιτικό μου, ας μην περάσει κανένας καπνός μέσα από την καμινάδα μου, ας φτιάξουν τα φίδια και οι σαύρες τις φωλιές τους εντός και οι κουκουβάγιες να κλωσούν τα αυγά τους εκεί. Ας μη δει η γυναίκα μου παιδική κούνια, ας μην επιβιώσει καμμιά προβατίνα, ας μην ακουστούν το βόδι και η γελάδα, ο επιβήτορας και η φοράδα, κανένα σκυλί ας μη γαβγίσει, μήτε πετεινός να μη λαλήσει. Ας πνίξουν το σπιτικό μου αγριόχορτα. Ας μη μπορέσω να δω με τα μάτια μου ή ν ακούσω με τα αυτιά μου, ας μην μπορέσω να προφέρω λέξη με τη γλώσσα μου, ας μην καταφέρω να κάνω βήμα με τα πόδια μου ή να κρατήσω με τα χέρια μου. Ας ξεραθούν όσα διαβαίνω και ας καούν όσα αγγίζω. Μπροστά μου η πανούκλα και πίσω μου η χολέρα. Ας μη βρουν τα οστά μου τάφο αν σπάσω τον όρκο του Kalusha.»

Μετά από αυτό φιλούν τη σημαία και ο Vataf τους ραντίζει με μαγικό νερό.

Πηγές:

serpentofhermes.com

Slavic Seasonal Rituals and Divinations

http://www.findbgfood.com/calendar/calendar-june.htm

Бритенкова Людмила Владимировна : mermaid week in folk tradition

Wikipedia